परमात्माच भिन्न भिन्न वर्णाश्रम निर्माण करून त्या सर्वांचा सांभाळ करतो. हे सर्व नाटक चालू असता किंवा संपल्यावरही तत्त्वतः शिल्लक रहाणारे एकमेव सच्चिदानंत स्वरूपच होय.

     जगाप्रमाणे मानवदेहातही मनोबुध्दादि व प्राणेंद्रियादि यामुळे अनेकत्व आहे. डोळे पहातात, कान ऐकतात, नाक वास घेते याप्रमाणे त्यांची कामेही भिन्नच आहेत. ती एकरूप असती तर  अशी निरनिराळी कामे होऊ शकली नसती व मग शरीर व्यवहारही होऊ शकले नसते. कारण एकत्वात भिन्नत्व असू शकत नाही. मन व देहातील इंद्रियांची रूपे भिन्न भिन्न असून त्याची कामेही निरनिराळी आहेत. कानासारखे डोळे नाहीत. डोळ्यासारखे नाक नाही. कानाचे काम डोळे करू शकत नाहीत त्याप्रमाणे डोळ्याचे काम कान करू शकणार नाहीत व या दोघांची कामे नाक करू शकत नाही. अशारितीने सर्व इंद्रिये एकमेकाहून भिन्न असून त्यांची कामेही भिन्न आहेत. पण या सर्व अवयवांचे त्यांच्या कार्याचे व देहाचे मूळ कोण ? या सर्वात काय व्यापून राहिले आहे ? असे प्रश्न केल्यास त्याला मुलभूत कारण ‘ मी ‘ म्हणजे चैतन्य हेच एकमेव होय. म्हणून सर्व इंद्रियांचा प्रेरकही चैतन्यच नाही का ? अशाप्रकारे निरनिराळी कामे चालली नाहीत तर शरीरकार्य कसे होणार ? मानवदेहरूपी अंशिक सृष्टिकार्याच्या विवेचनावरून अखंड सृष्टिकार्य विवेचन आपोआपच होते.

*श्री प.प सद्गुरू भगवान श्री श्रीधर स्वामी*